جایگزینی نفوذ آمریکا به جای انگلیس در ایران (1979-1953)

از آغاز جهان‌گشایی قدرت‌های استعماری غربی، ایران نیز به عرصه کشمکش این قدرت‌ها بر سر نفوذ تبدیل شد. رقابت‌های درونی قدرت‌های مدرن اروپایی و از طرفی ضعف نسبی کشور، تاریخی توام با تقلای قدرت‌های بزرگ برای نفوذ در ایران را رقم زده است. وقوع انقلاب صنعتی و تحولات ناشی از آن بر ثروت و قدرت دولت‌های غربی افزود که پیامدهایی حیاتی برای دیگر مناطق جهان از جمله خاورمیانه و خلیج فارس، داشت. جلوه­ اصلی این مسأله عبارت بود از یک قرن رقابت دو قدرت روسیه و انگلیس در ایران و آنچه باقی گذاشت، خاطره­ تلخ و کینه­ عمیق از حضور بیگانگان در ذهن و قلب مردم ایران بود که آثار آن بر روند سیاست‌گذاری کنونی ایران نیز مشهود است. آنچه موضوع پژوهش حاضر را به این خاطره تاریخی مرتبط می­سازد انگیزه­ای است که دولت‌مردان ایرانی را بر آن داشت تا با فراهم‌ساختن زمینه حضور قدرتی ثالث و بازکردن پای نیروی سوم به صحنه سیاسی ایران قواعد بازی در این زمینه را اندکی پیچیده­تر سازند، شاید از این رهگذر بتوانند مانع از مصالحه و امتیازگیری از دو قدرت قدیمی و دو مداخله­گر کارکشته در مسایل ایران شوند. از سال 1935 تا سه دهه پس از آن ایالات متحده پرنفوذترین قدرت خارجی در ایران بود. بررسی علل جایگزینی این کشور به جای نفوذ سنتی و دیرینه انگلیس در ایران مقاله اصلی رساله حاضر است. نظریه موازنه تهدید استفن والت به عنوان مبنای نظری و مفهومی مورد استفاده قرار گرفته است. برای گردآوری داده از روش‌های کتابخانه‌ای و اسنادی بهره گرفته شده است.